در حوزه ترید ارز دیجیتال، اصطلاحات زیادی وجود دارند که اگر با آنها آشنا نباشید نمی‌توانید سرمایه‌گذاری مطمئنی انجام دهید.اسلیپیج یا Slippage از آن دسته اصطلاحاتی است که با وجود کاربرد فراوان در صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز، بسیاری از تریدرها با آن و ریسک‌هایی که اسلیپیج باعث آنها می‌شود، آشنایی ندارند. اما اسلیپیج چیست، انواع آن کدامند و راهکارهای کاهش اسلیپیج چیست؟ در این مقاله، به معرفی کامل این مفهوم می‌پردازیم. با صرافی سیمیا همراه باشید.
نکات مهم مطلب:
🔴 اسلیپیج چیست؟ یک اتفاق رایج است که در بازارهای پرنوسان یا بازارهایی با نقدینگی کم رخ می‌دهد.
🔴 Slippage هنگامی رخ می‌دهد که معامله با قیمتی متفاوت نسبت به قیمت مورد انتظار یا قیمت درخواستی انجام می‌شود.
🔴 نوسان قیمت و عدم وجود نقدینگی کافی دو دلیل اصلی وقوع اسلیپیج در بازار کریپتو است.
🔴 از راهکارهای کاهش اسلیپیج می‌توان به پرداخت کارمزد بیشتر، معامله در بستر شبکه‌های لایه دوم، استفاده از سفارشات لیمیت و پرهیز از ترید در نوسانات بازار اشاره کرد.
فهرست محتوا
اسلیپیج در کریپتو چیست؟
اسلیپیج هنگامی رخ می‌دهد که معامله‌گران به خرید یا فروش دارایی مذکور خود با قیمتی متفاوت از آنچه که در ابتدا قصد داشتند، می‌پردازند. بازارهای مختلف با سرعت زیادی به حرکت خود ادامه می‌دهند. از زمانی که یک سفارش وارد بازار می‌شود و هنگامی که آن سفارش اجرا و انجام می‌شود ممکن است شرایط موجود تغییر کند و باعث شود که معامله‌گران با قیمت متفاوتی مواجه شوند. اسلیپیج به زبان ساده یعنی:
اسلیپیج در صرافی‌ها زمانی رخ می‌دهد که تریدرها معامله خود را با قیمتی متفاوت نسبت به قیمت درخواستی خود انجام می‌دهند. این تفاوت قیمت به دلیل زمان انجام سفارش رخ می‌دهد؛ در صورتی که نقدینگی کافی برای انجام سفارش وجود نداشته باشد یا بازار در نوسان باشد، قیمت نهایی سفارش ممکن است تغییر کند.
اسلیپیج یک اتفاق رایج است که در بازارهای پرنوسان یا بازارهایی با نقدینگی کم رخ می‌دهد. Slippage هنگامی رخ می‌دهد که معامله با قیمتی متفاوت نسبت به قیمت مورد انتظار یا قیمت درخواستی انجام می‌شود.
برای مثال، فرض کنید که می‌خواهید سفارش خرید بزرگی با قیمت ۱۰۰ دلار انجام دهید، اما بازار نقدینگی لازم برای انجام سفارش شما با قیمت مورد نظر را ندارد؛ در نتیجه، باید سفارشات فروش بعدی با قیمت بالاتر از ۱۰۰ دلار را بپذیرید تا سفارش شما انجام شود. این موضوع باعث می‌شود که میانگین قیمت خرید شما بالاتر از ۱۰۰ دلار شود. به این شرایط، اسلیپیج گفته می‌شود.
به عبارت دیگر، هنگامی که سفارشی ایجاد می‌کنید، صرافی به طور خودکار خرید یا فروش شما را با سفارشات محدود (Limit Order) موجود در دفتر سفارشات منطبق می‌کند. اوردربوک سفارش شما را با سفارشی که نزدیک‌ترین قیمت را دارد منطبق می‌کند؛ اما اگر حجم معاملات کافی با قیمت مورد نظر شما وجود نداشته باشد، قیمت سفارشات شما دائما افزایش می‌یابد. این فرایند باعث می‌شود سفارش شما با قیمتی متفاوت با قیمت مدنظر شما انجام شود. در عرصه رمزارزها، Slippage اتفاقی رایج در بازارسازهای خودکار و صرافی‌های غیرمتمرکز است. اسلیپیج ممکن است بیش از ۱۰ درصد قیمت مدنظر شما باشد؛ یعنی ممکن است مجبور باشید با بیش از ۱۰ درصد اختلاف قیمت، رمز ارز مورد نظر خود را بخرید.
عوامل موثر بر اسلیپیج Slippage کدامند؟
اسلیپیج ممکن است در معاملات تمام دارایی‌ها و بازارهای مختلف رخ دهد، اما وقوع آن در بازار کریپتو پیامدهای ناگواری دارد. زیرا رمزارزها دارای نوسان قیمت زیاد هستند و اغلب اوقات نقدینگی اندکی در بازار وجود دارد. نوسان قیمت و عدم وجود نقدینگی کافی قطعا دو دلیل اصلی وقوع اسلیپیج در بازار کریپتو است. در ادامه به بررسی این دو دلیل می‌پردازیم.
نوسان قیمت
معامله‌گر ممکن است سفارشی را با قیمت مورد انتظار خود وارد کند. اما در بازار پرنوسان کریپتو، ممکن است در فاصله زمانی سفارش‌گذاری معامله‌گر و هنگام انجام آن سفارش، شاهد نوسان قیمت چشمگیری باشیم.
نقدینگی اندک
تصور کنید که معامله‌گر قصد دارد رمزارزی را با قیمت مشخص بخرد یا بفروشد. ممکن است در قیمت مدنظر معامله‌گر، نقدینگی کافی در سمت دیگر سفارش وجود نداشته باشد و سفارش تکمیل نشود. به منظور تکمیل و انجام سفارش، معامله باید با قیمتی انجام شود که نقدینگی کافی وجود داشته باشد. این شرایط ممکن است باعث شود که معامله با قیمتی انجام شود که تفاوت چشمگیری با قیمت مدنظر معامله‌گر دارد.
انواع اسلیپیج در کریپتو
اسلیپیج ممکن است هم به شیوه مثبت و هم به شیوه منفی رخ دهد. اگرچه اکثر افراد اسلیپیج را با از دست دادن سرمایه در ارتباط می‌دانند، اما اسلیپیج مثبت هم وجود دارد و می‌توان در آن سود کسب کرد.
- اسلیپیج مثبت: اسلیپیج مثبت هنگامی رخ می‌دهد که پس از سفارش‌گذاری شما، قیمت دارایی کاهش می‌یابد. برای مثال، اگر قصد دارید ۱۰۰۰ کوین از رمزارز مدنظر خود را به قیمت یک دلار خریداری کنید، اسلیپیج می‌تواند سفارش شما را با قیمت ۰.۹۸ دلار انجام دهد که مشخصا قیمت بهتری نسبت به قیمت اولیه است.
اگرچه وقوع اسلیپیج مثبت رایج نیست، اما در بازارهای پرنوسان ممکن است رخ دهد.
- اسلیپیج منفی: وقوع اسلیپیج منفی رایج‌تر است و هنگامی رخ می‌دهد که در زمان پردازش سفارش، قیمت رمزارز مدنظر شما افزایش یابد و تعداد کوین‌های موجودی که با قیمت اولیه می‌توانید بخرید کاهش می‌یابد. در مثال قبل، تصور کنید که می‌خواهید ۱۰۰۰ کوین با قیمت یک دلار بخرید، اما اسلیپیج سفارش شما را با قیمت ۱.۰۲ دلار انجام می‌دهد و بدین ترتیب باعث می‌شود که قیمت معامله بالاتر از قیمت اولیه شود.
اسلیپیج معمولا هنگامی رخ می‌دهد که نوسان بسیار شدیدی در بازار وجود دارد یا سفارشات بسیار بزرگی وارد بازار می‌شوند. این نکته نیز قابل ذکر است که اسلیپیج معمولا در واحد‌های کوچک نظیر ۰.۰۵٪ یا ۰.۱۰ وجود دارد. هنگامی که شرایط پرنوسان‌تر شود، ممکن است شاهد اسلیپیج ده برابری باشیم، اما این شرایط آنچنان رایج نیست.
اگر معامله بزرگتری انجام دهید، اسلیپیج مهم‌تر و بحرانی‌تر می‌شود. اسلیپیج ۰.۱۰٪ در سفارش ۱۰۰,۰۰۰ دلاری به معنای ضرر ۱۰۰ دلاری است. هرچند، در سفارش ۱۰۰ دلاری فقط ۰.۱۰ دلار از دست می‌رود.
مثال‌هایی از اسلیپیج در بازار کریپتو
برای درک و آشنایی بیشتر با اسلیپیج بهتر است انواع مختلف اسلیپیج را بشناسیم و مثال‌هایی که در بازار کریپتو با آنها مواجه می‌شوید را بیان کنیم. بازار کریپتو بازار جوان و نوپایی است، بنابراین در این بازار نسبت به سایر بازارها نظیر بازار بورس بیشتر شاهد اسلیپیج هستیم. اما نکاتی را می‌توان رعایت کرد تا احتمال وقوع اسلیپیج و یا تاثیر آن کاهش یابد.
اسلیپیج با حجم معامله زیاد
اسلیپیج با حجم معامله زیاد هنگامی رخ می‌دهد که یک سفارش بسیار بزرگ وارد بازار می‌شود و در فرایند تکمیل قرار می‌گیرد. برای مثال، ممکن است سفارش چند میلیون دلاری برای کاردانو وارد بازار شود. در این شرایط، معامله‌گر به دنبال آن است که سریعا سفارش خود را تکمیل کند و هرچه پیشنهاد در بازار وجود دارد را می‌پذیرد.
صرافی فارغ از تعداد سفارشات مورد نیاز، نهایت تلاش خود را به کار می‌گیرد تا این سفارش را تکمیل کند. این موضوع به معنای آن است که صرافی سعی می‌کند تا ذره‌ذره، سفارش بزرگ را تکمیل کند. در این شرایط، تمام سفارشات مورد نیاز برای تکمیل سفارش بزرگ، با قیمت یکسان انجام نمی‌شوند.
در این مثال، ممکن است ۲۰٪ سفارش بزرگ به قیمت ۱.۱۰ دلار، ۵٪ در سطح قیمت ۱.۱۱ دلار، ۱۲٪ سفارش با قیمت ۱.۱۲ دلار و غیره تکمیل شود. با ورود جزیی به سفارش بزرگ (Legging Into the Order) می‌توان از این نوع اسلیپیج اجتناب کرد. اکثر موسسات و سازمان‌های مالی بزرگ نیز از این استراتژی استفاده می‌کنند، مگر آنکه با هر قیمتی به دنبال خرید و نگهداری یا خروج از بازار باشند. در این شرایط ممکن است نتوانید قیمت مدنظر خود را به دست آورید.
اسلیپیج با نقدینگی کم
شاید رایج‌ترین نوع اسلیپیج در شرایطی رخ می‌دهد که نقدینگی اندکی وجود داشته باشد. این نوع اسلیپیج مخصوصا در بازارهای کوچک بسیار رایج است، زیرا ممکن است نتوانید سفارش را با قیمت درخواستی خود تکمیل کنید. این نکته را به خاطر داشته باشید که اسلیپیج با نقدینگی کم هنگامی ناگوار و مخرب می‌شود که سفارش با حجم بزرگ را با بازار کوچک ترکیب کنید.
بر اساس اینکه در چه ساعتی از روز به انجام سفارش می‌پردازید، نقدینگی موجود ممکن است تغییر کند، بنابراین این نکته را به خاطر داشته باشید. با بزرگتر شدن بازار کریپتو، نقدینگی دیگر یک مشکل به حساب نمی‌آید و با افزایش محبوبیت این بازار، نقدینگی آن نیز افزایش می‌یابد.
محدوده اسلیپیج چیست؟
بسیاری از پلتفرم‌های معاملاتی نظیر صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز رمزارزها به معامله‌گران امکان می‌دهند تا محدوده اسلیپیج (Slippage Tolerance) را تعیین کنند. به عبارت دیگر، این پلتفرم‌ها به معامله‌گران امکان می‌دهند تا در صورتی که اسلیپیج بیشتر از درصد خاصی افزایش یافت، از انجام معاملات جلوگیری به عمل آورند.
به تفاوت قیمت مدنظر معامله‌گر در زمان سفارش‌گذاری و قیمتی که هنگام انجام معامله می‌پذیرند، محدوده اسلیپیج گفته می‌شود. پلتفرم‌های معاملاتی معمولا محدوده اسلیپیج را بر حسب درصدی از ارزش کل معامله بیان می‌کنند.
اسلیپیج کریپتو در صرافی‌های غیرمتمرکز
صرافی‌های غیرمتمرکز مزایای چشمگیری نسبت به صرافی‌های متمرکز دارند. انجام معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز برخلاف صرافی‌های متمرکز مستلزم بررسی‌های مرتبط با احراز هویت (KYC) نیست.
اما یکی از نقاط ضعف مهم و بزرگ صرافی‌های غیرمتمرکز در مقایسه با صرافی‌های متمرکز این است که در این نوع صرافی‌ها شاهد اسلیپیج بیشتری هستیم. دلیل این موضوع چیست؟
معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر قراردادهای هوشمند است. بدین ترتیب، برخلاف صرافی‌های متمرکز، معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز همان لحظه پردازش نمی‌شوند. در عوض، همانند تمام تراکنش‌های موجود در بلاکچین، در پردازش معاملات مذکور نیز تاخیر وجود دارد.
هرچه تاخیر بین تایید تراکنش و اجرای تراکنش بیشتر باشد، فرصت وقوع اسلیپیج نیز بیشتر می‌شود.
محاسبه اسلیپیج کریپتو در صرافی‌های غیرمتمرکز دقیقا همانند سایر پلتفرم‌های معاملاتی است. برای مثال، فرض کنید می‌خواهید به ارزش ۵۰۰ توکن USDC، اتریوم خریداری کنید. صرافی یونی‌سواپ قیمت خرید اتریوم را به شما نشان می‌دهد. یونی‌سواپ همچنین به شما امکان می‌دهد تا محدوده اسلیپیج را مشخص کنید و حداقل مقدار اتریوم پس از کسر حداکثر اسلیپیج را نشان می‌دهد.
نحوه اجتناب از اسلیپیج در صرافی غیرمتمرکز
نکات زیر روش‌هایی هستند که به معامله‌گران کمک می‌کنند تا از وقوع اسلیپیج در صرافی‌های غیرمتمرکز اجتناب کنند.
پرداخت کارمزد گس بیشتر
به منظور اجرای تراکنش در شبکه‌های بلاکچین نظیر شبکه اتریوم، کاربران باید به تاییدکنندگان حاضر در شبکه کارمزد پرداخت کنند. به این کارمزد، «کارمزد گس» گفته می‌شود و تاییدکنندگان را تشویق می‌کند تا:
- ۱- رمزارزهای خود را به منظور ایمن‌سازی شبکه، سهام‌گذاری (Stake) کنند. (در شبکه‌های بلاکچین مبتنی بر گواه اثبات سهام)
- ۲- توان محاسباتی و پردازشی خود را ارائه دهند تا به ایمن‌سازی شبکه بپردازند. (در شبکه‌های بلاکچین مبتنی بر گواه اثبات کار)
هنگامی که کاربر، تراکنش خود را در بلاکچین ثبت می‌کند، تراکنش مذکور به صف تراکنش‌های در انتظار تایید افزوده می‌شود.
معامله‌گران برای کاهش اسلیپیج در صرافی‌های غیرمتمرکز می‌توانند اقداماتی را انجام دهند تا سرعت پردازش تراکنش‌های آنها افزایش یابد. بدین منظور، معامله‌گران می‌توانند کارمزد بیشتری پرداخت کنند تا تراکنش آنها در صف تراکنش‌های در انتظار تایید در اولویت قرار بگیرد. معامله‌گران می‌توانند از وبسایت‌هایی نظیر اتراسکن (Etherscan) استفاده کنند تا متوجه شوند که باید چه مقدار کارمزد پرداخت کنند تا تراکنش آنها در اولویت قرار بگیرد.
انجام معامله در صرافی غیرمتمرکز مبتنی بر شبکه لایه دوم
در حال حاضر اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز بر بستر شبکه‌های بلاکچین لایه اول اجرا می‌شوند. برای مثال، بسیاری از معاملات صرافی یونی‌سواپ بر بستر شبکه اتریوم انجام می‌شوند. هنگامی که شبکه اتریوم با ازدحام مواجه می‌شود، ممکن است سرعت انجام معاملات در صرافی یونی‌سواپ کاهش یافته و احتمال وقوع اسلیپیج افزایش یابد.
هرچند، شبکه‌های لایه اول نظیر اتریوم نیز دارای راهکارهای مقیاس‌پذیری مختص به خود هستند. یکی از شناخته‌شده‌ترین این راهکارها، شبکه پالیگان (Polygon) است. پالیگان یکی از زنجیره‌های جانبی است که به موازات اتریوم اجرا می‌شود. تراکنش‌ها در این شبکه به سرعت پردازش می‌شوند، زیرا پردازش تراکنش‌ها در زنجیره اصلی رخ نمی‌دهد. پالیگان نمونه‌ای از پروتکل‌های لایه دوم به شمار می‌آید.
بدین ترتیب، معامله‌گران می‌توانند صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر شبکه لایه دوم را برگزینند. این انتخاب به معنای تراکنش‌های سریعتر، احتمال کمتر وقوع اسلیپیج و پرداخت کارمزد کمتر است. معامله‌گران می‌توانند از صرافی‌هایی نظیر کوییک‌سواپ (Quickswap) استفاده کنند که بر بستر پالیگان توسعه یافته است.
از طرف دیگر، معامله‌گران همچنین می‌توانند در اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز، محدوده اسلیپیج را تعیین کنند. محدوده کوچک اسلیپیج ممکن است مانع از انجام تراکنش شود. اما از ضررهای زیاد و غیرمنتظره ناشی از اسلیپیج جلوگیری می‌کند.
نحوه برطرف‌سازی خطای اسلیپیج در صرافی‌های غیرمتمرکز
خطای “insufficient liquidity for this trade” یکی از ارورهای رایج، هنگام معامله توکن‌های با ارزش بازار پایین است. این خطا به معنای این است که نقدینگی موجود در آن صرافی غیرمتمرکز، عمق کافی برای تایید سفارش شما را ندارد. برای برطرف کردن این خطا سه راه دارید: ۱- دکس دیگری انتخاب کنید. ۲- درصد اسلیپیج را افزایش دهید. ۳- مبلغ معامله را کاهش دهید.
برای پیدا کردن دکس‌های دیگر کافی است به وبسایت‌هایی همچون کوین مارکت کپ، کوین گکو و دیفای لاما مراجعه کنید. سپس ارزش کل قفل‌شده توکن خود را در چند صرافی غیرمتمرکز با یکدیگر مقایسه کنید، داده‌های تراکنش را در رابط کاربری سایت وارد کنید و مشاهده کنید که این معامله در کدام صرافی غیرمتمرکز با لغزش کمتر انجام خواهد شد.
اگر توکن در دکس دیگر فهرست نشده یا اصرار به انجام معامله در دکس فعلی دارید و نمی‌توانید مبلغ معامله را کاهش دهید، پس باید درصد اسلیپیج را افزایش دهید. در این صورت باید اسلیپیج را بین ۱۰ تا ۱۵ درصد تنظیم کنید. اما اگر می‌توانید مبلغ را به اندازه موجودی استخر نقدینگی کاهش داده و با درصد اسلیپیج پایین‌تر معامله کنید.
نحوه کاهش اسلیپیج در صرافی‌های متمرکز
همانند صرافی‌های غیرمتمرکز، معامله‌گران در پلتفرم‌های معاملاتی سنتی نظیر صرافی‌های متمرکز نیز می‌توانند اسلیپیج را کاهش دهند. در ادامه به مواردی که می‌توان با استفاده از آنها به کاهش اسلیپیج پرداخت را بررسی می‌کنیم.
استفاده از سفارشات لیمیت
هنگام انجام معاملات در صرافی‌های سنتی یا همان متمرکز رمزارزها، معامله‌گران می‌توانند از اقدامات مختلف بهره ببرند تا احتمال ضرر ناشی از اسلیپیج را به حداقل برسانند. در قدم اول، معامله‌گران می‌توانند به جای خرید با قیمت فعلی بازار، از سفارشات لیمیت استفاده کنند. سفارشات لیمیت ممکن است تکمیل و انجام نشوند، اما در مقابل هرگز با اسلیپیج نیز مواجه نخواهند شد.
انجام معاملات در دوره‌ای که نوسان کاهش یافته است
سرمایه‌گذاران می‌توانند در ساعاتی از روز به انجام معاملات خود بپردازند که معمولا با نوسان زیاد همراه نیست. برای مثال، از انجام معاملات هنگام تقاطع زمانی آمریکا و حوزه اتحادیه اروپا یا هنگامی که بازار آمریکا به فعالیت می‌پردازد، خودداری کنید. همچنین توصیه می‌شود از انجام معاملات هنگام رویدادهای مهم نظیر عرضه اطلاعات مهم اقتصادی یا رویداد بانک مرکزی خودداری کنید.
شکستن معاملات بزرگ به معاملات کوچکتر
اگر معامله‌گران درصدد خرید یا فروش مقدار قابل توجهی رمزارز هستند، بهتر است تراکنش بزرگ خود را به چند تراکنش کوچکتر تقسیم کنند. با تفکیک معاملات بزرگ به چندین معامله کوچک، معامله‌گران می‌توانند تاثیر تراکنش خود بر بازار و ضررهای بالقوه ناشی از اسلیپیج را کاهش دهند.
آیا سرمایه‌گذاران باید نگران اسلیپیج کریپتو باشند؟
اطلاع و شناخت از اسلیپیج در عرصه کریپتو و نحوه کاهش خطرات آن برای تمام افراد حاضر در بازار رمزارز سودمند است. اما بعضی از افراد بیشتر از سایرین باید مراقب اسلیپیج باشند.
برای سرمایه‌گذاران کریپتو که به طور دائم به انجام تراکنش‌های رمزارز نمی‌پردازند و به دنبال نگهداری رمزارزهای خود برای مدت طولانی هستند، احتمالا اهمیتی ندارد که اسلیپیج آنها منفی ۰.۵٪ باشد یا منفی ۰.۲۵٪. این مقدار اسلیپیج اندک در مقایسه با سود سرمایه‌گذاری بلندمدت آنها مقدار ناچیزی به شمار می‌رود.
برای سرمایه‌گذاران بزرگتر، ضرر ۰.۲۵٪ یا ۰.۵٪ برابر است با از دست دادن مقدار قابل توجهی سرمایه. بنابراین صرف زمان و تلاش برای به حداقل رساندن اسلیپیج می‌تواند برای این افراد ارزشمند باشد.
در این بین، معامله‌گرانی که به تعداد زیاد به انجام تراکنش می‌پردازند نیز باید اقدامات لازم برای به حداقل رساندن ضررهای مرتبط با اسلیپیج را انجام دهند. چندین ضرر ۰.۲۵٪ در یک روز می‌تواند سود سرمایه‌گذاری این افراد را از بین ببرد.
پرسش و پاسخ (FAQ)
- اسلیپیج در کریپتو چیست؟
اسلیپیج در بازار رمزارزها زمانی رخ می‌دهد که تریدرها معامله خود را با قیمتی متفاوت نسبت به قیمت درخواستی خود انجام می‌دهند. این اختلاف قیمت معمولا به دلیل نوسانات بازار یا کمبود نقدینگی رخ می‌دهد. - چطور اسلپیج را در معاملات کاهش دهیم؟
راهکارهای بسیاری برای مقابله با اسلپیج در کریپتو وجود دارد. استفاده از سفارشات لیمیت، معامله در بستر شبکه‌های لایه دوم، پرداخت کارمزد بیشتر و پرهیز از ترید در نوسانات بازار از جمله این راهکارها هستند.
جمع‌بندی
زمانی که قیمت یک ارز دیجیتال نوسان دارد یا نقدشوندگی پایینی دارد، اسلیپیج اتفاق می‌افتد. این مفهوم به اختلاف میان قیمت مدنظر شما و قیمت اجرای سفارش اشاره می‌کند. Slippage در تمامی بازارها، به خصوص بازار کریپتو وجود دارد؛ پس دانستن این که اسلیپیج چیست و درک نحوه کارکرد آن، می‌تواند قدم مهمی برای سرمایه گذاری هوشمندانه‌تر باشد. در این مقاله به معرفی این مفهوم پرکاربرد پرداختیم و روش‌هایی برای به حداقل رساندن آن معرفی کردیم.
