صرافی غیر متمرکز (Decentralized Exchange) ارز دیجیتال بستری است که می‌توانیم رمز ارزهای مختلف را بدون نیاز به یک نهاد متمرکز معامله کنیم. برای درک بهتر این موضوع، به معرفی صرافی غیرمتمرکزمی‌پردازیم و با انواع مختلف این اکسچنج‌ها، نقاط قوت و ضعف دکس‌ها و نحوه کارکرد این صرافی‌ها آشنا می‌شویم. در انتها به معرفی چند تا از بهترین DEXها می‌پردازیم. با صرافی سیمیا همراه باشید.
فهرست محتوا
صرافی غیر متمرکز چیست؟
صرافی غیر متمرکز به‌نوعی از صرافی می‌گویند که بر بستر بلاکچین فعالیت می‌کند و هیچ شرکت یا سازمانی گرداننده آن نیست و به معنای واقعی کلمه، غیرمتمرکز است. برای شناخت دقیق ساز و کار صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال ابتدا باید بدانیم ایراد و مشکل صرافی‌های متمرکز چیست؛ از این رو متوجه خواهیم شد که چرا به صرافی‌های غیرمتمرکز رمز ارز احتیاج داریم.
صرافی‌های متمرکز توسط یک نهاد مرکزی کنترل و مدیریت می‌شوند و این موضوع می‌تواند مشکلاتی را به وجود بیاورد. از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صرافی مورد نظر می‌تواند تمامی ارزهای دیجیتال کاربران خود را به سرقت ببرد.
- ممکن است شامل تحریم‌ها قرار بگیرید و حساب‌هایتان در صرافی مورد نظر مسدود شود.
- ممکن است صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال توسط هکرها، هک شوند و دارایی کاربران به سرقت برود.
- ممکن است صرافی مورد نظر قیمت‌ها را دستکاری کند. این موضوع باعث زیان کاربران این صرافی خواهد شد. مثالی از این دستکاری قیمت در زمان ریزش قیمت ارزهای دیجیتال در اثر شیوع ویروس کرونا بود. اطلاعاتی منتشر شد که نشان میداد صرافی Bitmex قیمت بیت کوین را عمدا پایین‌تر از سایر صرافی‌ها آورده که باعث لیکویید شدن تعداد زیادی از افراد در این صرافی شد.
به این لیست می‌توانیم موارد بسیاری را اضافه کنیم؛ اما مهم‌ترین ویژگی صرافی‌های متمرکز این است که در این اکسچنج‌ها، کنترل دارایی افراد به صرافی واگذار می‌شود. این می‌تواند به طرق مختلف برای کاربران مسئله‌ساز شود.
مفهوم صرافی غیر متمرکز رمز ارز به‌وجود آمده که به مفهوم غیرمتمرکز بودن رمز ارزها نمود عینی ببخشد تا از این طریق امنیت کاربران را افزایش دهد. کدهای این صرافی‌ها برای همه قابل دسترس است و می‌تواند کارکرد آن را مشاهده کنند. DEXها از طریق قرارداد هوشمند فعالیت می‌کنند؛ به این‌صورت که ابتدا وارد DEX مورد نظرتان می‌شوید و با اتصال کیف پول خود، در آن خرید و فروش ارزهای دیجیتال را انجام می‌دهید.
صرافی غیر متمرکز چگونه کار می‌کند؟
صرافی غیر متمرکز از بلاکچین استفاده می‌کنند و برای برقراری ارتباط از قراردادهای هوشمند بهره می‌برد. برای اینکه بتوانیم بگوییم صرافی غیر متمرکز چگونه کار می‌کند، بهتر است با انواع آن نیز آشنا شویم و توضیح مربوط به نحوه کارکرد را در خلال آن بیان کنیم.
بازارساز خودکار: دکس‌هایی که مبتنی‌بر بازارساز خودکار (Automated Market Makers) هستند، نقدینگی خود را از محل وجوه کاربران تامین می‌کنند. در این نوع از صرافی‌های غیرمتمرکز، استخرهای نقدینگی وجود دارد و کاربران با سپرده‌گذاری در آنها سرمایه لازم برای انجام سواپ و مبادلات دکس را مهیا می‌کنند.
دفتر سفارش: برخی از دکس‌ها از دفتر سفارش (Order Book) برای انجام معاملات استفاده می‌کنند. این دفاتر می‌تواند به‌صورت آنچین یا آفچین نگهداری شوند. استفاده از دفتر سفارش این امکان را برای کاربران فراهم می‌کند که از معاملات لوریج‌دار بهره‌مند شوند.
تجمیع‌کننده نقدینگی: برخی از دکس‌ها تجمیع‌کننده هستند؛ یعنی نقدینگی را از چندین صرافی غیرمتمرکز جمع‌آوری می‌کنند و سفارش افراد را انجام می‌دهند. هدف از این کار بهینه کردن میزان اسلیپیج و دستیابی کاربران به قیمت مناسب‌تر است. در برخی مواقع ممکن است تجمیع‌کنندگان یا دکس اگریگیتورها (Dex Aggregator) به صرافی‌های متمرکز متصل شوند و از آنها سفارش افراد را تامین کنند.
نقاط قوت صرافی غیر متمرکز چیست؟
در ادامه نقاط قوت صرافی غیر متمرکز رمز ارز را در مقایسه با صرافی متمرکز بررسی می‌کنیم؛ این مزایا شامل کنترل کامل دارایی‌ها توسط کاربران، عدم نیاز به احراز هویت، امنیت بالاتر نسبت به صرافی‌های متمرکز، متن باز بودن دکس‌ها و عدم محدودیت در خرید و فروش می‌شود.
۱. کنترل دارایی‌ها
صرافی‌های غیر متمرکز یا DEXها بر خلاف صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال، دارایی‌های شما را کنترل نمی‌کنند و دارایی‌تان در اختیار خودتان قرار دارد. این وجوه به روشی غیرمتمرکز ذخیره می‌شوند و معمولا توسط کاربران یا توسط نرم‌افزار خود صرافی این کار انجام می‌شود.
۲. احراز هویت
کل چیزی که برای استفاده از یک صرافی غیر متمرکز رمز ارز لازم دارید، یک کیف پول ارز دیجیتال است و خبری از احراز هویت و ارائه مدارک شناسایی نیست و حریم خصوصی افراد به نسبت صرافی‌های متمرکز بیشتر حفظ می‌شود.
البته به دلیل سخت‌گیری قانون‌گذاران، برخی از دکس‌ها به کشورهای تحت تحریم سرویس ارائه نمی‌دهند. باید به این نکته توجه داشته باشید که بهتر است با آی‌پی ایران به هیچکدام از صرافی‌ها متصل نشوید تا با مشکل مواجه نشوید.
۳. امنیت بالاتر
صرافی‌های متمرکز در چند سال گذشته بارها مورد حمله قرار گرفته و هک شده‌اند. از آنجا که یک صرافی غیرمتمرکز روی شبکه‌ای از کامپیوتر‌ها راه‌اندازی شده است، حمله به آن بسیار سخت‌تر می‌شود. احتمال نفوذ به این صرافی‌ها بسیار پایین است اما غیرممکن نیست. صرافی‌های غیرمتمرکز نسبت به صرافی‌های متمرکز امن‌تر هستند.
۴. متن باز بودن
کدهای یک صرافی غیرمتمرکز و همچنین کدهای قرارداد هوشمند یک دکس عموما به صورت متن باز (Open Source) در اختیار همگان قرار می‌گیرد که همه بتوانند با مطالعه کدهای آن از ساز و کار و طریقه کارکرد آن صرافی مطلع شوند.
۵. عدم محدودیت در خرید و فروش ارز دیجیتال
در صرافی‌های غیر متمرکز هیچ سقفی برای مبادله ارزهای خود ندارید. در برخی صرافی‌های متمرکز، اگر اکانت خود را وریفای یا احراز هویت نکرده باشید، تنها قادرید روزانه تا سقف محدودی رمزارز برداشت کنید؛ در حالی که این حالت در دکس‌ها بی‌معنی است و شما هیچ سقفی برای خرید و فروش و سفارشات خود ندارید.
نقاط ضعف صرافی‌های غیر متمرکز چیست؟
دکس‌ها دارای معایبی مانند عدم پذیرش و مقبولیت توسط عموم مردم و کمبود نقدینگی، محدود بودن ابزارهای ترید، نبود پشتیبانی مشتریان، مقیاس پذیری کم و کارمزدهای بالاتر برای انجام تراکنش‌ها هستند. در ادامه درباره این موارد توضیح می‌دهیم.
۱. عدم مقبولیت و کمبود نقدینگی
با وجود اینکه حجم معاملات صورت گرفته در برخی دکس‌ها مانند یونی سواپ بسیار روز به روز بیشتر می‌شود، اما هنوز هم مانند صرافی‌های متمرکز محبوب نیستند. در نتیجه، آنها مشتریان کمتری دارند و حجم ترید و نقدینگی پایین‌تری نیز دارند و برای تسویه تراکنش‌ها مدت زمان بسیار بیشتری طول می‌کشد.
۲. ابزارهای ترید
استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز برای تریدر‌های حرفه‌ای حق انتخاب زیادی ارائه نمی‌دهد. زیرا گزینه‌های ترید پیشرفته در بیشتر این صرافی‌ها وجود ندارد. استفاده از سفارش‌های رایج در میان تریدرها و معاملات الگوریتمی در محیط‌های غیرمتمرکز دشوار است.
۳. پشتیبانی
پشتیبانی در دکس‌ها مانند پشتیبانی در صرافی‌های متمرکز نیستند که بتوان برای تمام مشکلات به‌وجود آمده در تراکنش به آنها پیام داد یا تیکت زد. پشتیبانی این پلتفرم‌ها به‌صورت کلی کاربرد دارند و سوالات عمومی را پاسخگو هستند.
۴. مقیاس‌پذیری کم
اگرچه صرافی‌های غیرمتمرکز الگوی جدیدی را در ترید ارزهای دیجیتال فراهم کرده‌اند، اما این صرافی‌ها بر بستر بلاک چین ساخته شده‌اند و بنابراین دارای عیب‌هایی مانند مقیاس‌پذیری کم هستند. ممکن است با افزایش تعداد کاربران با مشکل سرعت مواجه شوند. البته این ایراد مستقیما به خود دکس‌ها مربوط نیست؛ لذا اگر شبکه‌های بلاکچین بتوانند مسئله مقیاس‌پذیری را حل کنند، این عیب DEXها نیز برطرف خواهد شد.
۵. کارمزدهای بالاتر برای انجام معاملات
یکی از تفاوت‌های مهم میان صرافی متمرکز و صرافی غیر متمرکز ارز دیجیتال، بحث کارمزد انجام معاملات است. از آنجا که در صرافی‌های متمرکز در زمان ترید و خرید و فروش رمز ارزها، هیچ تراکنشی روی شبکه بلاکچین صورت نمی‌گیرد، پس کارمزد شبکه در آن وجود ندارد. اما در یک DEX ارز دیجیتال ماجرا کاملا متفاوت است؛ در این صرافی‌ها، به دلیل انجام معاملات بر روی شبکه بلاکچین، در هر خرید و فروش باید علاوه بر کارمزد داخلی دکس، کارمزد شبکه بلاکچین نیز پرداخت شود.
نکته دیگری که در این باره وجود دارد، شبکه‌ای است که دکس روی آن ساخته شده است. کارمزد شبکه‌های مختلف با یکدیگر متفاوت هستند و کارمزدهای آنها نیز فرق دارند. برای مثال کارمزد تراکنش رو شبکه اتریوم به مراتب بیشتر از BNB Chain یا پالیگان است.
معرفی بهترین صرافی غیر متمرکز ارز دیجیتال
در این بخش قصد داریم بهترین صرافی‌های غیر متمرکز ارز دیجیتال فعال در حوزه دیفای معرفی کنیم. سعی کرده‌ایم بهترین و پراستفاده‌ترین دکس‌های شبکه‌های مختلف را در این لیست قرار دهیم.
۱. یونی سواپ (Uniswap)
یونی سواپ (Uniswap) یک پروتکل نقدینگی خودکار و محبوب‌ترین صرافی غیر متمرکز (DEX) است که به دلیل افزایش محبوبیت دیفای، نامش بر سر زبان‌ها افتاده است. یونی سواپ برای هر معامله فقط هزینه ثابت ۰.۰۳ درصد را دریافت می‌کند. این رقم بسیار ارزان‌تر از اکثر صرافی‌های غیرمتمرکز و متمرکز است
۲. دی وای دی اکس (DYDX)
صرافی غیرمتمرکز DYDX یکی از مهم‌ترین صرافی‌های حوزه رمزارزها محسوب می‌شود؛ چرا که باعث شد ابزارهایی مانند معاملات مارجین و معالات آپشن محدود به صرافی‌های متمرکز نباشد و کاربران دیفای نیز بتوانند از این نوع معاملات استفاده کنند. خدمات این صرافی که بر بستر شبکه اتریوم ساخته شده از این قرار است: وام‌گیری و وام‌دهی، معاملات اسپات، معاملات مارجین و معاملات دائمی.
۳. پنکیک سواپ (Pancake Swap)
صرافی غیرمتمرکز پنکیک سواپ که معروف‌ترین دکس روی شبکه BNB Chain است، سعی می‌کند به‌طور مدام امکانات و خدمات جدید مورد نیاز کاربران را برای آنها فراهم کند. پنکیک سواپ سرویس‌های جذاب و متنوعی به کاربران ارائه می‌دهد که از این قرار هستند: سواپ، تامین نقدینگی، ییلدفارمینگ، استیکینگ، لاتاری، بازار NFT، عرضه اولیه فارم، سفارشات داری محدودیت (Limit Orders) و معاملات دائمی.
۴. اسپوکی سواپ (Spooky Swap)
اسپوکی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز و بازارساز خودکار روی شبکه فانتوم است که در آوریل ۲۰۲۱ آغاز به‌کار کرد. این دکس سرویس‌هایی مانند سواپ (حالت معمولی و لیمیت اوردر)، استخرهای نقدینگی، فارم، استیک توکن BOO، بریج و NFT را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
۵. تریدر جو (Trader Joe)
تریدر جو یکی دیگر از دکس‌های پرطرفدار است که روی شبکه آوالانچ قرار دارد. این صرافی غیرمتمرکز کار خود را از آوریل ۲۰۲۱ شروع کرد. امکانات تریدر جو تا حدودی شبیه به پنکیک سواپ است. این مکانات شامل ترید، استخر، فارم، لندینگ، استیکینگ و زپ می‌شود.
تاثیر قانون‌گذاری بر صرافی غیر متمرکز
استقبال از صرافی‌های غیر متمرکز با افزایش نظارت و سخت‌گیری بر صرافی‌های متمرکز بیشتر می‌شود. دولت‌ها در سراسر جهان از تاثیر بالقوه‌ای که رمزارزها می‌توانند بر اقتصاد ملی بگذارند، واهمه دارند. با این حال، در حالیکه بعید است قانون‌گذاران بتوانند راهی برای از بین بردن کامل شبکه‌های غیر متمرکز پیدا کنند، اما می‌توانند دسترسی به پلتفرم‌های متمرکز را مسدود کنند. اخیرا بزرگترین صرافی جهانی یعنی بایننس، مورد انتقاد رگولاتورها در سراسر جهان قرار گرفته است و چندین کشور در مورد فعالیت‌های آن هشدار داده و بازرسی‌های خود را شروع کرده‌اند.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که صرافی‌های متمرکز (CEX) تمایل بیشتری به همکاری با نهادهای قانون‌گذار دارند که این همکاری در نهایت می‌تواند بر افزایش فعالیت صرافی‌های غیرمتمرکز تاثیرگذار باشد. صنعت بلاکچین و رمزارزها بیش از یک دهه است که با تکیه بر تمکززدایی همچنان پابرجا مانده است و با هدف حذف هر چه بیشتر واسطه‌های متمرکز، CEXها می‌تواند منجر به علاقه بیشتر کاربران به DEXها باشد.
با این حال، صرافی‌های غیر متمرکز مشکلات خود را دارند. به عنوان مثال، آنها مکانیزمی برای جلوگیری از پولشویی ندارند و همچنین شامل فرآیند احراز هویت KYC نیستند. این می‌تواند مانع مهمی برای نهادهای نظارتی باشد، به خصوص اگر صرافی‌های غیر متمرکز به درگاه اصلی برای معاملات رمزارزها تبدیل شوند.
پرسش و پاسخ (FAQ)
- صرافی غیر متمرکز چیست؟
صرافی غیرمتمرکز به زبان ساده، بستری برای مبادله رمزارزها بدون نیاز به یک نهاد واسطه است. در صرافی غیرمتمرکز، کنترل کامل دارایی در اختیار کاربران است. - تفاوت صرافی متمرکز و صرافی غیر متمرکز چیست؟
مهم‌ترین تفاوت صرافی متمرکز و صرافی غیرمتمرکز، شیوه کنترل دارایی کاربران است. در صرافی‌های متمرکز، رمزارزهای کاربران در کیف پول صرافی قرار دارد؛ ولی در صرافی‌های غیرمتمرکز دارایی کاربر در کیف پول خودشان ذخیره می‌شود. - بهترین صرافی غیر متمرکز کدام است؟
در حال حاضر بهترین صرافی غیرمتمرکز روی شبکه اتریوم یونی سواپ و بهترین دکس روی شبکه BNB Chain پنکیک سواپ است.
نتیجه‌گیری
صرافی غیر متمرکز در ابتدای راه خود هستند و نمی‌توان توقع داشت که در این مدت محدود به بلوغ رسیده باشند، اما نکته بسیار مهم این است که استفاده از اکسچنج‌های غیرمتمرکز بسیار ایمن‌تر و به طور کلی بهتر از صرافی‌های متمرکز هستند. البته این گفته بیشتر به امنیت ارزهای دیجیتال کاربران اشاره دارد و اگر ظاهری زیبا و کارکردی آسان‌تر و همچنین امکاناتی بیشتر مد نظرتان است طبیعتا صرافی‌هایی مانند بایننس گزینه مناسب تری برایتان هستند. در این مقاله با توضیح درباره نحوه کارکرد صرافی غیر متمرکز، با این نوع صرافی بیشتر آشنا شدیم؛ نقاط قوت و ضعف آن را بررسی کردیم و بهترین دکس روی هر شبکه را معرفی کردیم.
