وب ۳ چیست؟

اینترنت نیز مانند دیگر تکنولوژی‌ها دائم در حال تغیر و تکامل است. این روزها همه‌جا صحبت از نسل جدید اینترنت یا وب ۳ (Web 3) است. اگر کمی با فضای دیجیتال آشنا باشید، به‌احتمال زیاد می‌دانید که این عبارت برای معرفی آخرین و جدیدترین نسل وب استفاده می‌شود.

در این مقاله برای اینکه با مفهوم «وب ۳ چیست» بهتر آشنا شویم، در ابتدا توضیح مختصری درباره وب ۱ و وب ۲ ارائه می‌کنیم و درادامه به بررسی ایده، نحوه کارکرد، مزایا، معایب، وضعیت فعلی وب ۳ و زیرساخت‌های این تکنولوزی می‌پردازیم.

وب ۳ چیست؟

اگر بخواهیم به سادگی هرچه تمام‌تر نسل سوم وب یا وب ۳ را توضیح دهیم، می‌توانیم بگوییم Web3 به فضا و بستری گفته می‌شود که تمام امور مربوط به آن به‌صورت غیر متمرکز پیش می‌رود و وابستگی به شرکت‌های بزرگ به حداقل ممکن می‌رسد.

در وب ۳ قدرت از شرکت‌هایی مانند متا (فیسبوک)، آمازون، گوگل و غیره میان افراد تقسیم می‌شود و هرفرد می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های این فضا نقش موثر و مهمی داشته باشد؛ اما برای اینکه دقیق‌تر بدانیم وب ۳ چیست، بهتر است به تاریخچه آن یعنی وب ۱ و وب ۲ نگاهی بیندازیم.

وب ۱ چیست؟

عصر ابتدایی اینترنت گام اولیه در دیجیتالی شدن فضای سنتی بود. تیم برنرز لی (Tim Berners-Lee) در سال ۱۹۸۹ در ژنو ایده اولیه شبکه چهانی وب (World Wide Web) را مطرح کرد. او به‌دنبال ایجاد پروتکلی بود که افراد بتوانند در سراسر جهان به تبادل اطلاعات بپردازند.

اولین نسل وب که به آن وب ۱ می‌گویند، در اواخر سال ۱۹۹۰ میلادی به‌وجود آمد و تا سال ۲۰۰۴ برقرار بود. این فضا از لینک‌ها و صفحات زیادی تشکیل شده بود، اما افراد نمی‌توانستند تعامل خاصی با آن‌ها داشته باشند؛ زیرا این صفحات کاملا استاتیک بودند.

به‌عبارت دیگر سایت‌هایی که در دوره وب ۱ فعال بودند تنها این امکان را به کاربران می‌دادند که سایت‌ها را بخوانند (Read Only) و میان صفحات مختلف بچرخند. سایت‌هایی که در نسل اول وب وجود داشتند عمدتا توسط شرکت‌های بزرگ به‌وجود آمده بودند و کاربران با یکدیگر ارتباط نداشتند.

وب ۲ چیست؟

دوره دوم یا نسل دوم وب از سال ۲۰۰۴ شروع شد و تا به امروز ادامه دارد. در این دوره بر خلاف دوره قبل وابستگی به تعامل کاربران بیشتر است. سایت‌ها از حالت صرفا خواندنی به خواندنی و نوشتنی (Read/Write) تبدیل شدند. در وب ۲ کاربران می‌توانند علاوه‌بر استفاده از محتوای موجود در وب، به تولید محتوا در این فضا بپردازند. هر فرد می‌تواند بلاگ خود را داشته باشد یا در فروم‌های موجود نظرات خود را منتشر کند.

با توجه به این ویژگی روش‌های تولید درآمد از طریق تبلیغات نیز روزبه‌روز بیشتر می‌شود، اما مشکلی که وجود دارد این است که بعضا همه افرادی که به تولید محتوا مشغول هستند و به‌طور کلی در فضای وب ۲ فعالیت می‌کنند، نمی‌توانند از این منابع درآمدی بهره‌مند شوند.

پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و اینستاگرام، در دوره نسل دوم وب ظهور کرده‌اند. این پلتفرم‌ها ارتباط میان کاربران و البته سایت‌ها را گسترش دادند؛ اما پس از مدتی عموم مردم از نحوه دسترسی و جمع‌آوری اطلاعات شخصی‌شان توسط غول‌های فناوری آگاه شدند و نسب به آن نقد دارند. کاربران به‌دنبال این هستند که کنترل بیشتری بر داده‌ها و محتواهای خود داشته باشند؛ این‌جاست که وب ۳ وارد می‌شود. 

ایده وب ۳ چیست؟

ایده اولیه وب ۳ توسط گوین وود (Gavin Wood) هم‌بنیان‌گذار اتریوم و بنیان‌گذار پولکادات در سال ۲۰۱۴ مطرح شد. این مفهوم در سال ۲۰۲۱ به‌شدت مورد توجه قرار گرفت و حرکت به سمت آن جدی‌تر از قبل شد. وب سه را می‌توان به‌عنوان راه‌حلی برای مشکلات نسل دوم وب در نظر گرفت. همان‌طور که اشاره کردیم، محدود بودن روش‌های کسب درآمد، کنترل شرکت‌های بزرگ بر اطلاعات افراد و به‌طور کلی تمرکز منابع از جمله مشکلاتی است که رفع آن‌ها ایده اصلی پیدایش نسل سوم وب است.

نسل سوم وب بستری است که علاوه‌بر ویژگی‌های نسل‌های قبل، مالکیت نیز به آن اضافه شده است؛ یعنی کاربران نه‌تنها می‌توانند به محتواهای مختلف دسترسی داشته باشند و به تولید محتوا و فعالیت در آن بپردازند، بلکه بر آن‌چیزی که در این فضا خلق می‌کنند، تسلط کامل دارند و می‌توانند روی آن اثر گذار باشند.

برای درک بهتر ایده وب ۳، در ادامه نکاتی را به‌صورت موردی بیان می‌کنیم.

۱. عدم تمرکز: به‌جای اینکه بخش عظیمی از اینترنت در اختیار و کنترل نهادهای متمرکز باشد، مالکیت میان سازندگان و کاربران توزیع می‌شود.

۲. برابری فرصت: همه افراد برای مشارکت در اینترنت و وب، فرصت برابر دارند و هیچ‌کس مستثنی نیست.

۳. پرداخت بومی: هر پروژه فعال در وب ۳ باید سیستم اقتصادی خود را که مبتنی‌بر ارسال و دریافت آنلاین است، داشته باشد و بر زیرساخت‌های قدیمی تکیه نکند.

۴. اعتماد بدون وجود شخص ثالث: اعضا و اجزای این فضا در کنار هم باتوجه به مکانیسم‌های اقتصادی و سیستم پاداش و جریمه به فعالیت می‌پردازند، بدون اینکه به نهاد ناظر و واسطه‌ای نیاز باشد.

در انتهای این بخش، برای اینکه بهتر با مفهوم نسل سوم وب آشنا شویم، در قالب یک جدول نسل اول، دوم و سوم وب را با یکدیگر مقایسه می‌کنیم.

نسل سوم وب چه فوایدی دارد؟

با پذیرش و حرکت به سمت نسل سوم وب، زندگی همه افراد تحت تاثیر قرار می‌گیرد؛ بنابراین بهتر است با فواید وب ۳ آشنا شویم.

۱. ضد انحصار و افزایش حریم خصوصی

ساختار نسل سوم وب به‌گونه‌ای است که شبکه‌ای ضد انحصاری همراه با حریم خصوصی ارائه خواهد کرد. با توجه به تکنولوژی مورد استفاده در این حوزه، تسلط واسطه‌ها و شرکت‌هایی که به‌صورت انحصاری روی برخی موارد احاطه داشتند، به مرور زمان کاهش و در بلندمدت از بین خواهد رفت. همین امر موجب می‌شود که حریم خصوصی کاربران بیشتر از قبل مورد توجه قرار گیرد و محترم شمرده شود.

۲. امنیت

وب ۳ نسبت به نسل‌های قبلی خود، ایمن‌تر است. این امر به‌خاطر ماهیت غیرمتمرکز و توزیع‌شده Web 3 است. هکرها و خرابکاران برای دستکاری در شبکه راه‌های سخت‌تری در پیش خواهند داشت و حتی اگر موفق به انجام نقشه خود شوند، شبکه آن‌ها را شناسایی و حذف می‌کند. برای مثال در حمله ۵۱ درصدی، حمله‌کنندگان باید کار دشواری انجام دهند و ۵۱ درصد از قدرت شبکه را به کنترل خود دربیاورند. در صورتی که موفق به انجام چنین کاری شوند، شبکه سریعا اقدامات لازم را انجام می‌دهد و قدرت را از دست آن‌ها خارج می‌کند.

۳. مالکیت واقعی بر اطلاعات

هر اطلاعاتی که در وب ۳ ایجاد می‌شود، به‌طور کامل در اختیار کسی که آن را ایجاد کرده است، قرار دارد. در نسل سوم وب از تسلط شرکت‌های بزرگ بر اطلاعات افراد خبری نیست. اطلاعات به‌صورت غیرمتمرکز ایجاد و به‌صورت رمزگذاری‌شده در شبکه ثبت می‌شود؛ تنها کاربران هستند که به آن‌ها دسترسی دارند.

وب ۳ چه معایبی دارد؟

در کنار مزایای متعددی مانند افزایش مشارکت، تمرکززدایی، ایجاد اقتصاد مستقل و مبتنی‌بر ارز دیجیتال که در بخش‌های بالاتر درباره وب ۳ بیان کردیم، هنوز Web3 محدودیت و نقص دارد. در این بخش به معایب نسل سوم وب اشاره می‌کنیم.

۱. هزینه و پذیرش

وب ۳ یک پدیده نوظهور است و هنوز روی ریل اصلی قرار نگرفته است. در مفاهیم اقتصادی مفهومی به‌نام هزینه نهایی وجود دارد که به هزینه تولید یک واحد محصول اتلاق می‌شود. در حال حاضر هزینه نهایی استفاده از سرویس‌های Web3 بعضا بالا است. همین امر باعث می‌شود همه افراد در سراسر جهان نتوانند از امکانات آن استفاده کنند و دسترسی‌شان محدود شود. البته لازم به‌ذکر است که در برخی پروژه‌ها مانند اتریوم، این مشکل به لطف پروتکل‌های لایه دو رفع شده است، اما مشکل دیگر گسترش و پذیرش آن‌ها است.

۲. تجربه کاربری

یکی از موانعی که بر سر راه ورود و استفاده از نسل سوم وب وجود دارد، پیچیدگی‌های فنی و رابط‌های کاربری غیرمعمول است. کاربران هنگام استفاده از برخی از برنامه‌هایی که در Web3 راه‌اندازی شده‌اند، احساس می‌کنند با یک پروتکل فعال در دوره Web1 روبه‌رو هستند. البته پیشرفت‌هایی در حال رخ دادن است. به‌طور مثال بازی های بلاکچنی که یکی از عناصر وب ۳ هستند، روزبه‌روز گرافیک بهتری پیدا می‌کنند یا کیف پول های ارز دیجیتال، تجربه بهتری در اختیار کاربران قرار می‌دهند.

جدای از این مساله آشنایی نسبی به مباحث پیچیده و فنی نیز برای فعالان این حوزه به یک دغدغه تبدیل شده است. با تغییر مداوم و بروز مفاهیم جدید، افراد باید دانش خود را به‌روز نگه دارند. البته احتمال این وجود دارد که با گذشت زمان تغییرات این فضا سرعت کمتری پیدا کند.

۳. زیرساخت‌های متمرکز

شاید دفعات زیادی به این موضوع اشاره کردیم که Web3 هنوز در ابتدای مسیر خود قرار دارد. وب ۳ برای اینکه بتواند به مسیر خود ادامه دهد و گسترده شود، نیاز به تریبون‌هایی برای رساندن صدایش به گوش دیگران دارد. در حال حاضر این تریبون‌ها و زیرساخت‌ها اکثرا متمرکز هستند. برای مثال بیشتر پروژه از پلتفرم‌هایی مانند توییتر، دیسکورد و تلگرام برای ارتباط با کاربرانشان استفاده می‌کنند، کدهایشان را روی سایتی مانند گیت هاب قرار می‌دهند و جدیدترین رویدادهای مربوط به پروژه را از طریق صفحه مدیوم منتشر می‌کنند. شاید هنوز برای جایگزینی این موارد با نمونه‌های مشابه و با کیفیت در قالب وب ۳ به زمان بیشتری نیاز داشته باشیم.‍

۴. جرائم سایبری و مشکلات قانونی

تمرکززدایی ممکن است باعث بروز برخی خطرات قانونی و نظارتی شود. با توجه به نوپا بودن وب ۳ و مشخص نبودن چارچوب‌های این فضا، همواره خطراتی مانند هک، سوءاستفاده از اطلاعات و مواردی از این قبیل وجود دارد. در حال حاضر پیگیری برخی از جرائم سایبری برای نهادهای نظارتی دشوار است و طبیعتا با پیاده‌سازی ساختارهای غیرمتمرکز، سخت‌تر خواهد شد. از طرف دیگر هنوز کشورها برای استقرار و استفاده از سرویس‌ها و محصولات مبتنی‌بر وب ۳ قوانین مشخصی ندارند یا در برخی اوقات در برابر پذیرش آن مقاومت می‌کنند.

وضعیت فعلی وب ۳

نسل سوم وب هنوز تا حدود زیادی به‌صورت تئوری است. هر کسی که بخواهد در این مرحله وارد این فضا شود، باید درباره مفاهیم این حوزه مانند بلاکچین و ارزهای دیجیتال آموزش ببیند. اختلاف نظرهای مختلفی درباره مزایا و معایب Web3 وجود دارد و افراد شناخته‌شده آن را نقد می‌کنند.

یکی از نقدهایی که افراد نسبت به وب ۳ دارند، این است که برخلاف ایده اصلی این فضا، مالکیت بر شبکه‌های بلاکچینی به‌طور مساوی توزیع نمی‌شود و پذیرندگان اولیه و سرمایه‌گذاران خطرپذیر سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین برخی از کاربران و کارشناسان به نقش پررنگ افرادی مانند ویتالیک بوترین در اکوسیستم کریپتو و به‌طور کلی وب ۳ اشاره می‌کنند و این را برخلاف اهداف اولیه شکل‌گیری Web3 می‌دانند.

وب ۳ چطور کار می‌کند؟

توضیح درباره نحوه کارکرد وب ۳ یک بحث کلی است. برای اینکه بدانیم وب ۳ چگونه کار می‌کند، باید به زیرساخت و ساختار آن اشاره کنیم. با توجه به این موضوع که ایده اصلی و هدف نهایی Web3 مشارکت تمام افراد در تصمیم‌گیری‌ها و تمرکززدایی است، بهترین روش استفاده و پیاده‌سازی ساختارهای توزیع‌شده است.

یکی از تکنولوژی‌هایی که با پیدایش ارزهای دیجیتال بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفت، دفتر کل توزیع شده یا Distributed Ledger است که به اختصار به آن DLT می‌گویند. بلاک چین، دگ، هش گراف و موارد متعدد دیگر از جمله دفترهای کل توزیع‌شده هستند که با به‌کارگیری آن‌ها می‌توان یک سیستم غیرمتمرکز و با مشارکت افراد مختلف ساخت.

دفتر کل توزیع شده (DLT) چیست؟

دفتر کل توزیع‌شده وظیفه ثبت و حفظ اطلاعات را بر عهده دارد و از آن‌جایی که توسط نهاد یا ارگان خاصی کنترل نمی‌شود، به‌صورت غیرمتمرکز میان مشارکت‌کننده‌گان توزیع شده است. این مشارکت‌کنندگان، نود (Node) نام دارند.

با توجه به مشکلی که درباره آن صحبت کردیم و مربوط به روش‌های کسب درآمد می‌شود، مفهوم اقتصاد توکن محور یا توکنومیکس پدیدار شد. سیستم کسب درآمد و پاداش‌دهی پروژه‌هایی که در فضای وب ۳ فعال هستند، مبتنی‌بر ارزهای دیجیتال است. این پروژه‌ها با توجه به نقش و میزان فعالیت کاربران به آن‌ها پاداش می‌دهند.

به‌طور کلی اگر بخواهیم به این سوال که «وب ۳ چگونه کار می‌کند» پاسخ دهیم، می‌توانیم بگوییم که وب ۳ مبتنی بر تکنولوژی دفتر کل توزیع‌شده مانند بلاکچین کار می‌کند و اقتصاد آن مبتنی‌بر ارزهای دیجیتال است. در ادامه درباره پیاده‌سازی وب ۳ و نمونه‌های موجود صحبت می‌کنیم.

شبکه‌های بلاک چینی؛ زیربنای نسل سوم وب

در حال حاضر کسب‌وکارهای موجود بر بستر سرورهای متمرکز فعال هستند. آن‌ها محل‌های مشخصی را به‌عنوان دیتاسنتر یا مرکز داده دارند که اطلاعات مربوط به فعالیتشان را در آن نگهداری می‌کنند. قدم اول برای ورود به وب ۳، حرکت تمام پروژه‌ها و استقرار آن‌ها روی شبکه‌های بلاک چینی است. در ادامه به معرفی برترین شبکه‌های بلاکچینی حال حاضر می‌پردازیم.

بلاک چین چیست؟ همه چیز درباره فناوری بلاکچین به زبان ساده

۱. شبکه اتریوم (Ethereum)

اتریوم یکی از شناخته‌شده‌ترین شبکه‌های بلاکچینی است. با توجه به آمار سایت State of Dapps  در حال حاضر این شبکه میزبان حدود ۲۹۰۰ برنامه غیرمتمرکز است که از این جهت در رده اول جدول میزبانی از برنامه‌های غیرمتمرکز قرار دارد. با توجه به ساختار و امکاناتی که اتریوم در اختیار کاربران قرار می‌دهد، بسیاری از توسعه‌دهندگان این شبکه را برای ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز انتخاب می‌کنند.

۲. شبکه کازمس (Cosmos)

شبکه کازمس یکی از شبکه‌های بلاکچینی است که به‌خاطر پروتکل ارتباط بین بلاک چینی (Inter Blockchain Communication) و کیت توسعه نرم‌افزاری (SDK) بسیار مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به معماری کازمس، مجموعه‌ای از بلاکچین‌ها به‌صورت موازی می‌توانند با یکدیگر در ارتباط باشند. در حال حاضر مجموعه‌ای از ۴۶ بلاکچین مختلف در اکوسیستم کازمس با یکدیگر در ارتباط هستند.

۳. شبکه فانتوم (Fantom)

شبکه‌های زیادی به‌عنوان رقیبان اتریوم مطرح هستند که یکی از آن‌ها فانتوم است. فانتوم مانند رقبای دیگر به‌دنبال ارائه زیرساختی است که علاوه‌بر کاهش هزینه‌ها، سرعت بالاتری نسبت به اتریوم برای کاربران فراهم کند. معماری شبکه فانتوم به‌گونه‌ای است که علاوه‌بر افزایش سرعت انجام تراکنش‌ها، امنیت در این شبکه حفظ می‌شود. این شبکه از قرارداد هوشمند نیز پشتیبانی می‌کند که نکته حائز اهمیتی است.

۴. شبکه آوالانچ (Avalanche)

یکی دیگر از رقبای اتریوم، آوالانچ است. این شبکه روی مقیاس پذیری تاکید دارد. مقیاس‌پذیری آوالانچ حدود ۴,۵۰۰ تراکنش بر ثانیه است. حداقل سخت‌افزار مورد نیاز برای این مقیاس‌پذیری ۲ هسته پردازنده و حافظه سیستمی ۴ گیگ است. ظرفیت تایید این شبکه نیز بیش از ۲,۰۰۰ نود است که آمار خوبی برای آوالانچ محسوب می‌شود.

برنامه‌های غیرمتمرکز؛ دروازه ورود به وب ۳

بعد از آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم، نیاز است که با کاربران تعامل برقرار شود. برنامه های غیرمتمرکز (Decentralized Applications) این وظیفه را برعهده دارند. قطعا از ابزارهایی که وب ۲ در اختیار ما قرار داده است، نمی‌توان انتظار داشت که انتظارات ما از نسل سوم وب را اجرایی کنند. برای مثال نمی‌توان از شبکه‌های اجتماعی‌ای مانند اینستاگرام یا فیسبوک بخواهیم که اطلاعات ما را محفوظ نگه دارند و از آن‌ها در راستای اهداف خود استفاده نکنند.

برنامه‌های غیرمتمرکز یا دپ‌ها (Dapps) به برنامه‌هایی می‌گویند که به‌صورت غیرمتمرکز فعالیت می‌کنند و نیازی به تایید شخص ثالث ندارند. این برنامه‌ها بدون نیاز به نهادی برای نظارت، به‌صورت همتابه‌همتا و توزیع‌شده اجرا می‌شوند.

از آنجایی که حرکت به سمت وب ۳ آغاز شده است، پروژه‌هایی بر این بستر شکل گرفته‌اند که نمونه غیرمتمرکز از سرویس‌های فعلی هستند. برای اینکه بهتر بتوانیم درباره آن‌ها صحبت کنیم، آن‌ها را در دسته‌بندی‌های مختلف قرار می‌دهیم که به‌صورت زیر هستند:

• کیف پول ارز دیجیتال
• شبکه‌های اجتماعی
• صرافی‌
• پیام‌رسان‌ها
• سرویس‌های ذخیره‌سازی
• مرورگرهای اینترنت

کیف پول‌ ارز دیجیتال در وب ۳

اگر دپ‌ها دروازه ورود به وب ۳ هستند، کیف پول ارز دیجیتال کلید این دروازه است؛ زیرا کاربران با استفاده از کیف پول‌ها به برنامه‌های غیرمتمرکز متصل می‌شوند. این کیف پول‌ها مانند شناسه (ID) یا ایمیل در نسل دوم وب عمل می‌کنند. زمانی که کاربران می‌خواهند به یک برنامه غیرمتمرکز وصل شوند، متناسب با شبکه آن برنامه باید کیف پول مناسب انتخاب و استفاده کنند. علاوه‌بر این، کیف پول‌های دیجیتالی ابزاری برای نگهداری دیجیتال هستند. این دارایی‌ها ممکن است رمزارز یا توکن غیرمثلی (NFT) باشد.

کیف پول ارز دیجیتال چیست ؟

کیف پول ارز دیجیتال انواع مختلفی مانند کیف پول نرم‌افزاری، کیف پول سخت‌افزاری و کیف پول صرافی‌ها دارد. در میان این سه گروه، کیف پول سخت‌افزاری بیشترین و کیف پول صرافی کمترین امنیت را دارند. اگر بخواهیم بهترین کیف پول‌های وب ۳ را نام ببریم می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• متامسک (نرم‌افزاری – اتریوم)
• سیف پل (نرم‌افزاری – BNB Chain)
• لجر (سخت افزاری)

شبکه‌های اجتماعی در وب ۳

شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در زندگی ما دارند و روش‌های برقرای ارتباط و تعاملات افراد را تغییر داده‌اند؛ هرچند نمونه‌های فعلی بدون ایراد نیستند. به راحتی می‌توان آن‌ها را سانسور کرد و برای کاربران محدودیت قرار داد. علاوه‌بر این موارد، در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی توسط شرکت‌های بزرگ و بعضا حکومت‌ها کنترل می‌شوند، اما در نسل سوم وب قضیه متفاوت است.

با استفاده از تکنولوژی بلاک چین، پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات مبتنی‌بر شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند محدودیت‌های دلخواه خود را اعمال کنند. تمام کاربران صرف‌نظر از موقعیت جغرافیایی‌شان می‌توانند از سرویس‌های موجود استفاده کنند. مواردی مانند توانمندسازی تمام کاربران برای کسب درآمد، حفظ حریم خصوصی و شکستن انحصار غول‌های بزرگ تکنولوژی از جمله مزایای شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز هستند.

پلتفرم‌هایی مانند Mastodon ،PeerTube و PixelFed نمونه‌های از بهترین شبکه‌های اجتماعی در سال ۲۰۲۲ هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد، می‌توانید مقاله زیر را مطالعه کنید.

صرافی های غیرمتمرکز؛ درگاه‌های مالی وب ۳

زمانی که صحبت از بلاک چین می‌شود، به‌احتمال زیاد افکار به سمت خرید و فروش ارز دیجیتال نیز حرکت می‌کند. صرافی‌های ارز دیجیتال یکی از سرویس‌هایی هستند که در این اکوسیستم فعالیت دارند و تا به امروز صرافی‌های متمرکز، سهم نسبتا زیادی را به خود اختصاص داده‌اند. 

صرافی‌های غیرمتمرکز یا دکس‌ها (Decentralized Exchanges) به آرامی در حال رشد هستند و جای خود را در میان کاربران پیدا می‌کنند. از آنجایی که این پلتفرم‌ها توسط سیستم‌های حاکمیتی جمعی اداره می‌شود، اعمال قدرت توسط سازندگان و گردانندگان آن‌ها به حداقل ممکن می‌رسد. شفافیت در صرافی‌های غیرمتمرکز به‌مراتب بیشتر از صرافی‌های متمرکز است و کاربران با خیال راحت‌تر می‌توانند فعالیت کنند.

از ویژگی‌های بارز صرافی‌های غیرمتمرکز می‌توان به ارزان‌تر بودن و سرعت بیشتر تراکنش‌ها اشاره کرد. علاوه‌بر این برجسته‌ترین مزیت این پلتفرم‌ها این است که کاربران بر داراییشان کنترل کامل دارند. این امر نیز با توجه به کیف پول‌های ارز دیجیتال محقق می‌شود.

اگر بخواهیم صرافی‌های غیرمتمرکز را نام ببریم، می‌توانیم لیستی طولانی از آن‌ها تهیه کنیم، زیرا پلتفرم‌های مختلفی روی شبکه‌های مختلف راه‌اندازی شده‌اند و هر کدام امکانات منحصربه‌فردی به کاربران ارائه می‌دهند. نام‌آشناترین صرافی‌های غیرمتمرکز عبارتند از: 

• یونی سواپ (اتریوم)
• پنکیک سواپ (بایننس چین)
• اسپوکی سواپ (فانتوم)
• کوییک سواپ (پالیگان)
• ریدیوم (سولانا)
• تریدر جو (آوالانچ)
• آسترو سواپ (کاردانو)

پیام‌رسان‌ها

پیام‌رسان‌ها در کنار شبکه‌های اجتماعی، جز جدایی ناپذیر زندگی امروزه انسان‌ها هستند. واتس اپ، تلگرام و موارد دیگر در گوشی همه افراد نصب هستند. این شرکت‌ها به پیام‌ها و اطلاعات افراد به‌صورت مستقیم دسترسی دارند و می‌توانند از آن‌ها در راستای سیاست‌های خود بهره ببرند.

پیام‌رسان‌های غیرمتمرکز که بر بستر بلاک چین فعالیت می‌کنند، علاوه‌بر تمرکز روی مساله حریم خصوصی، به‌دنبال ارائه سرویس‌های متنوع هستند. برای مثال پیام رسان استاتوس (Status) به کاربرانی که استیکر بسازند و آن را در اختیار کاربران دیگر قرار دهند، توکن مربوط به پلتفرم را پاداش می‌دهد. موارد دیگری مانند شبکه Ton و پیام‌رسان تلگرام نیز در این حوزه مطرح هستند.

سرویس‌های ذخیره‌سازی

به‌صورت متداول و در حال حاضر همه ما برای ذخیره‌سازی اطلاعاتمان به‌صورت آنلاین، از سرویس‌هایی مانند گوگل درایو و فضای ابری مایکروسافت (وان درایو) استفاده می‌کنیم. این نوع از ذخیره‌سازی همواره با ریسک هک شدن و از دست رفتن اطلاعات کاربران روبه‌رو است.

ایده اولیه ذخیره‌سازی غیرمتمرکز اطلاعات، اشتراک‌گذاری و ذخیره همتا به همتا (Peer to Peer) دیتا است. فرستنده اطلاعات یا به‌عبارتی کسی که برای ذخیره‌سازی اطلاعاتش درخواست می‌دهد، با رمزگذاری (Encrypt) اطلاعاتش آن‌ها را برای دریافت‌کننده که عمدتا نودهای پلتفرم هستند، ارسال می‌کند.

پلتفرم‌های مختلفی مانند کیپ نتورک (Keep Network)، فایل کوین (File coin)، استورج (Storj) و سیا (Sia) از جمله ارائه‌دهندگان سرویس‌های ذخیره‌سازی مبتنی بر بلاک چین هستند.

مرورگرهای بلاکچینی

مگر می‌شود بخواهیم از فضای وب استفاده کنیم، ولی گذرمان به مرورگرهای اینترنت نیافتد؟ دروازه ورود به اینترنت، مرورگرها هستند. در حال حاضر گوگل کروم و فایرفاکس، دو مرورگری هستند که بیشترین مخاطب را به‌خود اختصاص داده‌اند. بدون شک برای استفاده از فضای وب ۳، داشتن یک مرورگر بلاکچینی متناسب با اهداف و ایده‌های این فضا نیاز است. در مرورگرهای فعلی، کاربران موقعیت مکانی، اطلاعات مربوط به حساب‌های کاربری و خیلی از موارد دیگر را در اختیار مرورگرها قرار می‌دهند. با توجه به این سیستم، اطلاعات کاربران در معرض خطر است و آن‌ها آسیب‌پذیر می‌شوند.

با غیرمتمرکز شدن مرورگرها، در وهله اول امنیت کاربران برقرار می‌شود. در گام‌های بعدی با توجه سرویس‌هایی که هرکدام از مرورگرها ارائه می‌کنند، کاربران می‌توانند از قابلیت‌هایی مانند کسب درآمد در ازای جست‌وجو، سرعت بالاتر در مرور سایت‌ها و موارد دیگر استفاده کنند.

شاید این بخش هنوز جای کار داشته باشد، اما در حال حاضر چند مرورگر شناخته شده مانند بریو (Brave) و تور (Tor) از سردمداران مرورگرهای بلاکچینی هستند.

پرسش و پاسخ (FAQ)

• ویژگی‌های وب ۳ چیست؟

اگر بخواهیم نسل سوم وب را با نسل‌های گذشته مقایسه و ویژگی‌های آن را بیان کنیم، می‌توانیم از مواردی مانند عدم تمرکز، برابری فرصت برای کسب درآمد، عدم نیاز به نهاد ناظر و واسطه و پرداخت‌های بومی با ارز دیجیتال نام ببریم.

• چرا وب ۳ مهم است؟

وب ۳ از این جهت اهمیت دارد، زیرا تجربه بهتری در اختیار کاربران فضای وب قرار می‌دهد و تغیر اساسی در سبک زندگی افراد ایجاد می‌کند.

جمع بندی

ما تا به امروز نسل اول و دوم وب را تجربه کرده‌ایم. اکنون نوبت به نسل سوم وب رسیده است. انتظارات از این فضا روزبه‌روز بیشتر می‌شود. نباید فراموش کنیم که Web3 هنوز در ابتدای مسیر خود است و راه طولانی برای پذیرش همگانی در پیش دارد.

مهمترین ویژگی وب ۳ این است که کنترل اطلاعات را به ما می‌دهد و همه افراد دارای شرایط یکسان خواهند بود. در این مقاله درباره وب ۳ چیست، صحبت کردیم. تاریخچه مختصری از وب ۱ و وب ۲ گفتیم و در ادامه درباره به بیان مواردی مانند ایده،‌ نحوه کارکرد، معایب، مزایا، وضعیت فعلی و زیرساخت‌های نسل سوم وب پرداختیم.